2. TELEGRAFIA DALEKOPISOWA - RTTY

  Klasyczna emisja dalekopisowa jest emisją asynchroniczną start-stop. Oznacza to, że każdy ze znaków poprzedzony jest bitem startu, a jego zakończenie sygnalizowane jest jednym lub większą liczbą bitów stopu. Synchronizacja strony odbiorczej musi być zapewniona tylko przez czas trwania znaku, a odstępy między znakami mogą być dowolnie długie. Znaki nadawane są po kolei bez jakiegokolwiek grupowania w bloki czy dodatkowej informacji zarządzającej transmisją lub ułatwiającej wykrycie błędów i przekłamań. Brak jest więc jakiegokolwiek protokółu transmisji.
    W kablowej transmisji dalekopisowej poziom jedynki logicznej, zwany "mark" odpowiadał przepływowi prądu o wartości ok. 20 mA, poziom zera logicznego ("space") - przerwie w obwodzie. Na rozpowszechnionym w technice komputerowej złączu szeregowym RS-232 sygnał "space" odpowiada napięciu +12V, a sygnał "mark" - -12V. W przerwie między znakami nadawany jest sygnał "mark", co oznacza, że sygnalizacja początku znaku musi być dokonana za pomocą sygnału przeciwnego - "space". Po sygnale startu nadawana jest treść znaku w kolejności od najmłodszego (najmniej znaczącego, ang. LSB) bitu do najstarszego (najbardziej znaczącego, ang. MSB). Liczba bitów w znaku zależna jest od przyjętego alfabetu (kodu). W praktyce amatorskiej stosowane są:
- kod Baudota (alfabet telegraficzny nr. 2),
- kod ASCII (alfabet telegraficzny nr. 5).
    W pierwszym przypadku długość znaku wynosi pięć bitów, a w drugim osiem, przy czym ósmy bit może być wykorzystany jako bit parzystości lub mieć wartość stałą. Na zakończenie nadawany jest sygnał stopu o wartości logicznej "mark" i długości półtora bitu w kodzie Baudota lub jednego bitu w kodzie ASCII. Ponieważ jest to transmisja asynchroniczna, długości sygnału stopu należy rozumieć jako długości minimalne (występujące np. w transmisji uprzednio przygotowanych tekstów lub zbiorów danych), a rzeczywiste odstępy między znakami mogą być dowolnie długie w zależności od szybkości pisania na klawiaturze w przypadku prowadzenia dialogu. Dodawanie bitów startu i stopu zwiększa długość znaków i powoduje zmniejszenie efektywnego wykorzystania kanału transmisyjnego, jednak zasadniczą zaletą transmisji asynchronicznej jest jej prostota.
    Stosowanymi w praktyce krótkofalarskiej szybkościami transmisji są 45,45 bit/s (w USA) i 50 bit/s (w Europie i reszcie świata). Dla stosowanej najczęściej dwutonowej modulacji z przesuwem częstotliwości (FSK) odpowiada to szybkościom modulacji odpowiednio 45,45 i 50 bodów.
    W amatorskich łącznościach RTTY stosowana jest modulacja AFSK, przy czym wartości "space" odpowiada częstotliwość 1275 Hz, a "mark" - w zależności od stosowanej dewiacji 1425, 1700 lub 2125 Hz. Dla zmniejszenia wpływu zakłóceń i zaników selektywnych na falach krótkich stosowany jest odstęp 850 Hz, natomiast w pasmach UKF - 170 Hz. Stacje komercyjne stosują często odstęp 425 Hz. Dopuszczalny przez regulaminy radiokomunikacyjne odstęp częstotliwości nie powinien przekraczać 900 Hz.
    Dla amatorskich łączności dalekopisowych przewidziane są następujące podzakresy:

Zakres KF (kHz)	Zakres UKF (MHz)
3580 - 3620	144,500 - 144,990
7035 - 7045	145,300
10140 - 10150	431,525 - 432,000
14075 - 14099	432,500 - 432,800
18100 - 18110	433,300
21080 - 21120	433,600 - 434,575
24920 - 24930	439,125 - 440,000
28050 - 28150

    Podane granice podzakresów należy traktować jako orientacyjne. W pasmach UKF przyznane są też dodatkowo kanały dla stacji przekaźnikowych RTTY. W paśmie 2 m jest to kanał RT2 - 144,640/145,840 (MHz) i kanał skrośny RT1 - 432,595/144,595 (MHz), a w paśmie 70 cm kanały R66 - 430,950/438,550, R67 - 430,975/438,575, R68 - 431,000/438,600 i R69 - 431,025/438,625 (MHz). Kanały R66 - R69 przeznaczone są dla przekaźników multimedialnych tzn. mogą pracować w nich przekaźniki dalekopisowe, faksymile SSTV itp.
    Emisję RTTY w zakresach UKF już prawie całkowicie wyparła emisja pakiet radio, dlatego też części podanych powyżej podzakresów wykorzystywane są przez stacje systemu pakiet radio. W podzakresach tych stosowane są także opisane dalej emisje AMTOR, PACTOR, CLOVER i G-TOR.

clr.......    klawisze "shift" i "clr/home", wciśnięte jednocześnie
rvson         klawisze "ctrl" i "9", wciśnięte jednocześnie
rvsoff        klawisze "ctrl" i "0", wciśnięte jednocześnie
C=            klawisz "Commodore"
f1 - f8       klawisze funkcyjne
blk           klawisze CTRL i 1, wciśnięte jednocześnie

1	rem rtty trx v.3.11.84
2	rem K.Dąbrowski
10	print [clr] : rem kasowanie ekranu
20	close 1
30	open 1,2,0,chr$(1+96) + chr$(0+0+0)
31	rem 50 bodów, 5 bit, 1 stop, sygnały "handshake" wyłączone, parity 0
35	dim b$(63) : rem deklaracja tabeli konwersji
36	restore : for i = 0 to 63 : read b$(i) : next
40	rem inicjalizacja tabeli konwersji i złącza szeregowego
50	x = 0 : rem litery
60	get#1,c$ : if len(c$) <> 0 then gosub 80 : rem odbiór
70	get x$ : if x$ = "[f1]" then x = 0 : goto 60 : rem "f1" - wł.liter
71	if len(x$) <> 0 then gosub 1000 : rem tx
75	goto 60 : rem pętla główna
80	a = asc(c$) : if b$(a) = "CR" then print chr$(13) : return
90	p = pos(x) : if p = 40 then print : rem automatycznie nowa linia
100	if a = 27 then x = 32 : return : rem odebrane cyfry
110	if a = 31 then x = 0 : return : rem odebrane litery
120	print b$(a + x); : return
190	rem dane do konwersji ascii <-> baudot
200	data $,E,"",A," ",S,I,U,CR,D,R,J,N,F,C
210	data K,T,Z,L,W,H,Y,P,Q,O,B,G
220	data "",M,X,V,"","",3,"",-," ",',8,7,CR,$
230	data 4,*,",",!,":",(,5,"''"),2,"",6,0,1,9,?,&,""
240	data .,/,=,""
1000	if x$ = chr$(13) then 2000
1040	gosub 5000
1050	if n > 32 then 3000 : rem nadawanie cyfr i znaków przestankowych
1060	if n < 32 then 4000 : rem nadawanie liter
1100	print [rvson]"x$"[rvsoff]; : rem wyświetlanie
1110	print#1,chr$(n); : rem nadawanie
1130	return
2000	n = 2
2010	print#1,chr$(8); : rem nadanie znaków lf/cr po naciśnięciu "return"
2020	goto 1110
3000	if y = 1 then n = n - 32 : goto 1100
3010	y = 1 : n = n - 32 : print#1,chr$(27); : rem włączenie cyfr
3020	goto 1100
4000	if y = 2 then 1100
4010	y = 2 : print#1,chr$(31); : rem włączenie liter
4020	goto 1100
5000	for i = 0 to 63 : rem przeszukiwanie tabeli konwersji
5010	if x$ = b$(i) then n = i : i = 63 + 10
5020	next i
5030	return

wartość 1 odpowiada    50   bit/s,
        2              75   bit/s,
        3             110   bit/s,
        4             134,5 bit/s,
        5             150   bit/s,
        6             300   bit/s,
        7             600   bit/s,
        8            1200   bit/s,
        9            1800   bit/s,
       10            2400   bit/s.
Długość słowa:
wartość      0 odpowiada     8   bitom,
            32               7   bitom,
            64               6   bitom,
            96               5   bitom.
Liczba bitów stop: 
wartość   0 odpowiada     1   bitowi,
        128               2   bitom.

Wartość    0 odpowiada wyłączeniu sterowania,
           1 odpowiada jego włączeniu,
           0 pełny dupleks,
          16 pół-dupleks,
Wartość    0 bit parzystości nieużywany,
          32 bit nieparzysty,
          64 parzysty,
         160 odpowiada poziomowi "mark",
         204 odpowiada poziomowi "space".