10. TELEWIZJA AMATORSKA Z MODULACJĄ CZĘSTOTLIWOŚCI (FM)
Technika telewizyjna
jest dziedziną bardzo szeroką i obejmującą różnorodne aspekty wytwarzania i przetwarzania
sygnałów wizyjnych, ich zapisu, modulacji, miernictwa wizyjnego itd. W rozdziale tym
ograniczam się jedynie do przedstawienia transmisji telewizyjnych z modulacją
częstotliwości, a czytelników zainteresowanych szerzej telewizją odsyłam do odpowiedniej
literatury. Z tych samych względów ograniczam się do przedstawienia układów pracujących
w zakresach UKF i mikrofalowych bez wnikania w szczegóły techniki i miernictwa
mikrofalowego. W dodatkach znajdują się dalsze przykłady rozwiązań układowych i
informacje uzupeniające, których umieszczenie naruszyłoby zwartość konstrukcji
rozdziału.
Początkowo transmisje amatorskie prowadzone były w paśmie 70 cm
w kanale 433,00-440,00 MHz. Stosowany był system CCIR (625 linii/50 półobrazów/s) o
częstotliwości nośnej wizji 434,25 MHz i fonii 439,75 MHz z modulacją negatywową AM
wizji i FM fonii, identycznie jak w TV programowej. Modulacja negatywowa oznacza, że
impulsom synchronizacji odpowiada najwyższa, a poziomowi bieli najniższa amplituda
nośnej. W transmisjach kolorowych stosowany był najczęściej system PAL o częstotliwości
podnośnej koloru 4,43 MHz. W zależności od lokalnych przepisów częstotliwość wizji
wynosiła w niektórych krajach 433,75 MHz. Gdzieniegdzie też, np. w Austrii, niedozwolona
była transmisja fonii w paśmie 70 cm, zamiast tego korzystano z dodatkowego kanału
fonicznego w paśmie 2 m (w okolicy 144,750/144,800 MHz). Rozbudowa sieci pakiet radio
i przekaźników fonicznych, a także wzrastająca liczba satelitów amatorskich z jednej
strony i postęp w technice wyższych częstotliwości z drugiej spowodowaly stopniowe
przenoszenie się telewizji amatorskiej do pasm wyższych. W pierwszym rzędzie są to
pasma 23 i 13 cm, a w dalszej kolejności pasma 6 i 3 cm (5,6 i 10 GHz). Zalety
modulacji FM (patrz p. 2) i rozpowszechnienie się odbiorników telewizji satelitarnej
przyczyniły się do prawie całkowitego wyparcia modulacji AM. Główną zaletą ATV w paśmie
70 cm z modulacja AM jest łatwość jej odbioru za pomocą zwykłego odbiornika TV
wyposażonego w głowicę na pasma TV kablowej (kanały S) lub lekko przestrojoną głowicę
na pasma IV/V. Czasami modulacja AM spotykana jest w paśmie 23 cm.
W amatorskiej TV FM najczęściej stosowane częstotliwości pracy
leżą w zakresach 1241-1257 i 1270-1286 MHz w paśmie 23 cm, w okolicach 2412 - 2428 MHz
w paśmie 13 cm i w okolicach 10440 - 10475 MHz w paśmie 3 cm. Częstotliwość podnośna
fonii wynosi przeważnie 5,5 lub 6,5 MHz. Przy założeniu indeksu modulacji FM równego
1 szerokość pasma wynosi odpowiednio 22 lub 26 MHz. Modulacja negatywowa FM oznacza,
że impulsom synchronizacji odpowiada najniższa częstotliwość nośnej.
W miarę rozpowszechniania się TV amatorskiej tak znaczne
szerokości pasma, oznaczające ograniczenie liczby dostępnych kanałów, będą nie do
utrzymania. Dlatego też opracowane niedawno zalecenie IARU przewiduje następujący
standard dla TV amatorskiej FM:
- szerokość pasma wizji 5 MHz na poziomie -3 dB,
- preemfaza FM zgodna z normą CCIR 405.1,
- indeks modulacji 0,5,
- dewiacja częstotliwości 3,5 MHz,
- szerokość pasma 12 MHz na poziomie -14 dBc (w stosunku do nośnej), 18 MHz na
poziomie -60 dBc,
- negatywowa polaryzacja sygnału wizyjnego (analogicznie jak w europejskich systemach
telewizji programowej),
- częstotliwość podnośnej koloru 4,43 MHz (PAL),
- częstotliwość podnośnej fonii 5,5 - 6 MHz,
- poziom nośnej fonii w stosunku do wartości szczytowej nośnej wizji -14 dB,
- indeks modulacji fonii 0,2.
