3.2. SIEĆ PAKIET RADIO



3.2.1. PRZEKAŹNIKI CYFROWE

  Protokół AX.25 przewiduje możliwość retransmisji pakietów przez każdą ze stacji, niezależnie od prowadzenia własnych łączności. Dopuszczalne jest użycie do ośmiu stacji pośredniczących. Możliwość ta, aczkolwiek bardzo pożyteczna w zakresach UKF, wykorzystywana jest jednak jedynie w początkowych fazach rozwoju sieci pakiet radio i w rejonach peryferyjnych. Pożądane trasy łączności podawane są przez operatora stacji w oparciu o obserwację sytuacji na paśmie lub informacje otrzymane od korespondentów. Funkcja przekaźnikowa kontrolera jest częścią protokólu AX.25, odpowiada więc warstwie drugiej modelu ISO. Sieć złożona ze stacji przekaźnikowych poziomu drugiego wykazuje jedną zasadniczą wadę. W protokóle AX.25 każdy z pakietów musi być pokwitowany przez stację odbiorczą: pozytywnie w przypadku bezbłędnego odbioru lub negatywnie co oznacza, że pakiet musi być powtórzony jeszcze raz. Przy zwykłej łączności dwustronnej zalety tego systemu są natychmiast widoczne. W czasie łączności przez stację pośredniczącą ta sama zasada obowiązuje dla obu odcinków trasy: stacja pośrednicząca kwituje pakiety odebrane od nadawcy (lub domaga się ich powtórzenia) następnie sama nadaje je do odbiorcy oczywiście reagując jak wyżej na jego pokwitowania. Widać więc, że liczba powtórzeń rośnie, a czas transmisji pakietu pomiędzy stacjami docelowymi wydłuża się. Inne stacje będące w korzystniejszych (lub tylko podobnych do stacji retransmitującej) warunkach odbierają pakiety co najmniej dwukrotnie, co z kolei ogranicza ich możliwości aktywnej pracy. Poza tym, ponieważ stacja nadawcza nie słyszy wszystkich stacji słyszalnych w rejonie przekaźnika, rośnie niebezpieczeństwo kolizji pakietów, a co za tym idzie rośnie liczba powtórzeń. W pewnych niekorzystnych warunkach może dojść do poważnego ograniczenia przepustowości kanału, zwłaszcza jeżeli odbywa się na nim więcej łączności retransmitowanych. Wraz ze zwiększeniem się liczby stacji retransmitujących wspomniane wyżej problemy zaostrzają się i w praktyce nie jest możliwe skorzystanie z dopuszczalnej ich liczby - ośmiu. Sytuację można zobrazować za pomocą następujących obliczeń.
    Załóżmy prawdopodobieństwo bezbłędnej transmisji pakietu wynoszące 90%. Korzystając z czterech stacji przekaźnikowych (pięciu odcinków transmisyjnych) otrzymujemy prawdopodobieństwo dotarcia pakietu bez powtórzeń do stacji docelowej wynoszące 0,9^5 = 0,6. Prawdopodobieństwo dotarcia pokwitowania bez powtórzeń wynosi również 0,6, czyli 60%. Wypadkowe prawdopodobieństwo wynosi już tylko 0,6 * 0,6, czyli 0,36. Mimo bardzo dobrej jakości łącza, średnio co trzeci pakiet musi być powtórzony. Nie uwzględniłem tu jeszcze wzrostu prawdopodobieństwa wystąpienia kolizji z innymi stacjami, co spowoduje dalszy wzrost liczby powtórzeń (obniżenie się jakości łącza). W praktyce więc przy większej liczbie stacji przekaźnikowych i bardziej zakłóconym łączu nawiązanie połączenia nie będzie możliwe. W rzeczywistości rzadko zdarza się przekroczenie liczby trzech stacji pośredniczących.
    Również zainstalowanie specjalnych, korzystnie położonych stacji przekaźnikowych tzw. DIGIPEATER (ang. DIGItal rePEATER) przynosi niewielkie korzyści. Dzięki ich większemu zasięgowi zmniejsza się wprawdzie liczba stacji pośredniczących niezbędna dla pokonania określonej odległości i potencjalnie wzrasta jakość łącza, ale jednocześnie większa liczba korzystających i wzajemnie się nie słyszących stacji doprowadza do zwiększenia liczby kolizji na wejściu przekaźnika i w efekcie do jego zablokowania. Zbyt duża liczba powtórzeń i zagłuszanie stacji słabiej słyszalnych przez przekaźnik przez stacje silniejsze szybko ogranicza przydatność takiego rozwiązania.

3.2.2. STACJE WĘZŁOWE

    Wady tej pozbawione są sieci pakiet radio złożone ze stacji węzłowych pracujących w wyższych protokółach (na poziome warstwy trzeciej modelu ISO) i połączonych pomiędzy sobą odcinkami radiolinii - łączami - pracującymi w wyższych pasmach częstotliwości (od 70 cm wzwyż). Każda z takich stacji stanowi punkt węzłowy nadrzędny w stosunku do lokalnego kontrolera TNC (stacji użytkownika) i umożliwia nawiązywanie łączności przez wszystkie inne punkty sieci. Połączenia między punktami sieci są niewidoczne dla stacji prowadzącej łączność. Sieć taka umożliwia oprócz normalnych łączności również przekazywanie wiadomosci w formie listu oraz komunikatów pomiędzy skrzynkami elektronicznymi. Dla zmniejszenia liczby kolizji zasięgi stacji węzłowych powinny być raczej niewielkie i zmniejszane w miarę rozbudowy sieci. Metoda ta stosowana jest w sieciach profesjonalnych (np. sieciach telefonów komórkowych).
    Korzystanie z sieci charakteryzuje się szeregiem różnic w stosunku do pracy przez zwykłe przekaźniki. Stacja inicjująca łączność nawiązuje kontakt z najbliższym węzłem sieci. Od tego momentu stacja węzłowa kwituje nadawcy wszystkie pakiety w imieniu swoim i dalszych stacji. Oczekiwanie na pokwitowanie od stacji docelowej staje się zbędne. Stacja węzłowa dysponuje listą osiągalnych węzłów, tak że użytkownik musi jedynie zażądać połączenia z pożadanym węzłem docelowym. Pośrednie stacje węzłowe nie muszą być podawane przez użytkownika, są więc dla niego w trakcie połączenia niewidoczne (ukryte). Również pokwitowania pakietów przekazywanych pomiędzy stacjami węzłowymi nie docierają do użytkownika i nie obciążają go. Sposób kwitowania jest też trochę zmieniony w stosunku do protokołu AX.25. Stacje węzłowe wymieniają między sobą całe wiązki pakietów, a jednocześnie są w stanie, w miarę potrzeby powtórzyć tylko przekłamany pakiet bez powtarzania całego bloku. Ten specjalny protokół sieciowy różni się od protokółu stosowanego przez użytkownika i odpowiada poziomowi trzeciemu modelu ISO. W sieci amatorskiej stosowane są obecnie trzy rodzaje protokółów sieciowych: NET/ROM, Flexnet oraz internetowy protokół IP.
    Po połączeniu z węzłem docelowym użytkownik przekazuje mu polecenie połączenia ze stacją odbiorczą i w przypadku uzyskania go nawiązana zostaje łączność dwustronna. Wszelkie kolizje pakietów na łączu między stacjami węzłowymi względnie na ostatnim odcinku między odbiorcą i końcową stacją wezłową są już dla nadawcy nieistotne. Dla niego sprawa zakończyła się w momencie pokwitowania pakietu przez najbliższy węzeł. Również poszczególne pośrednie stacje węzłowe kwitują pakiety pomiędzy sobą i nie muszą oczekiwać pokwitowań od następnych, w przeciwieństwie do zwykłych przekaźników cyfrowych. Transmisja danych odbywa się szybciej i skuteczniej. Wracając do poprzedniego przykładu obliczeniowego, przy założeniu prawdopodobieństwa dotarcia pakietu bez powtórzeń równemu 90% mamy tu dla każdej z uczestniczących stacji prawdopodobieństwo wynoszące 0,9 * 0,9 czyli 0,81.
    Biorąc pod uwagę korzystanie przez użytkowników z najbliższych i przez to najlepiej odbieranych stacji węzłowych jest to wartość dużo bardziej realna niż poprzednio obliczona wartość teoretyczna dla łańcucha przekaźników cyfrowych. Większą efektywność sieci można osiągnąć również przez stosowanie większych szybkości transmisji na łączach międzywęzłowych. Jeżeli łącze pracuje na którymś z wyższych pasm np. 70 cm albo 23 cm, możliwa jest transmisja z szybkością 9600 bit/s lub więcej. Rozdział częstotliwości wejściowych i łączy przyczynia się również do zmniejszenia liczby kolizji pakietów.
    Jak wynika z powyższego opisu, stacja węzłowa jest stacją inteligientną, najczęściej wyposażoną we własny komputer sterujący jej pracą. Oprócz tego konieczne są przynajmniej dwa kontrolery TNC lub modemy, jeden pracujący w protokóle AX.25 na wejściu użytkowym, drugi w protokóle sieciowym oraz dwie radiostacje na oba wspomniane kanały. Każdy następny kanał (łącza lub użytkowy) wymaga rozbudowy stacji o następny modem lub kontroler i radiostację. Skromniej wyposażone stacje, używające częstotliwości pracy również jako łącza, potrzebują tylko jednej radiostacji. Moc nadajnika wynosi przeważnie od kilku do 10 W; stosowane są kilkuelementowe anteny Yagi lub pionowe dipole w zależności od planowanego obszaru pokrycia.
    Podstawową zaletą pracy w sieci pakiet radio jest możliwość zastosowania przez stacje indywidualne małych mocy nadawania (między innymi tanich radiostacji przenośnych) i prostych anten (często tylko anten pokojowych, okiennych lub balkonowych, jest to szczególnie istotne dla nadawców znajdujących się w tzw. trudnych warunkach antenowych). Pozwala to na ograniczenie poziomu zakłóceń powodowanych przez stację nadawczą i jednoczesne osiągnięcie znacznych efektywnych zasięgów łączności, w przypadku dostępu do węzłów krótkofalowych, satelitarnych lub bramek Internetu także zasięgów międzykontynentalnych. Osiągnięcia te nie są zasadniczo zaliczane przy przyznawaniu wielu dyplomów i innych trofeów sportowych, pozwalają jednak na znaczne poszerzenie horyzontów przy małym nakładzie inwestycyjnym i przezwyciężenie innych trudności obiektywnych. Należy pamiętać, że aspekt sportowy jest tylko jedną ze stron naszego hobby. Dalszą atrakcyjną możliwością jest praca za pomocą stacji przenośnych lub przewoźnych z urlopowego QTH lub w trakcie podróży służbowych kiedy niemożliwe jest zabranie ze sobą dużego i ciężkiego wyposażenia krótkofalowego. Oczywiście w takim przypadku konieczne jest posiadanie komputera przenośnego lub dostęp do komputera w miejscu pobytu.
    Opracowano wiele wersji oprogramowania sterującego pracą stacji węzłowej. Pierwszą z nich było oprogramowanie NET/ROM. Stacja NET/ROM prowadzi własną ewidencję puntów węzłowych, sprawdzając w regularnych odstępach czasu połączenia i w miarę potrzeby usuwając nieczynne stacje z ewidencji lub wciągając na ewidencję nowe. Jednocześnie jest ona też w stanie wyszukiwać automatycznie najkorzystniejszą trasę połączenia z węzłem docelowym. Połączenia ze stacjami figurującymi w ewidencji nawiązywane są w oparciu o protokół sieciowy, z innymi - w protokóle AX.25. Jednocześnie może być obsługiwane 15 do 20 stacji amatorskich. System NET/ROM wyparty został stosunkowo szybko przez system TheNet i występuje jedynie w omówionych dalej programach TCP/IP. Dalszymi, powszechnie stosowanymi systemami są Flexnet, TheNet-Node (TNN) i XNET. Rzadziej obecnie używanymi systemami są KA-node i SP natomiast systemy OE5DXL i BayCom-node wyszły już całkiem z użycia.
    Skrócone zestawy rozkazów najważniejszych systemów przedstawione są dalej w postaci tabelarycznej. Jak wynika z zestawień do najważniejszych i najczęściej występujących należą: rozkaz "C" ("CONNECT") służący do nawiązania połączenia z pożądaną stacją węzłową lub indywidualną, rozkazy "L" ("LINK") lub "R" ("ROUTES") informujące o łączach do najbliższych stacji węzłowych, rozkazy "D" ("DEST") lub "N" ("NODES") powodujące wyświetlenie listy wszystkich osiągalnych w danym momencie węzłów i rozkaz "CONV" ("CONVERS") pozwalający na nawiązanie konwersacji w kółeczku (w trybie konferencyjnym). Do przerwania połączenia służy najczęściej rozkaz "B" ("BYE") albo "Q" ("QUIT"). Prawie wszystkie systemy oprogramowania wyposażone są w rozkaz "H" lub "?" ("HELP") powodujący nadanie pełnej listy rozkazów wraz z ich parametrami. Lista użytkowników aktualnie połączonych z węzłem wywoływana jest za pomocą rozkazu "U" ("USERS"), a lista stacji odbieranych w ostatnim czasie - za pomocą "MH", "J" lub "JH". Jeżeli węzeł sprzężony jest ze skrzynką elektroniczną, połączenie z nią uzyskiwane jest za pomocą rozkazu "MAIL" ("M"). Aktualne wiadomości (wprowadzone przez operatora węzła) mogą być odczytane przeważnie za pomocą rozkazu "A", natomiast ogólne informacje o węźle i jego wyposażeniu za pomocą rozkazu "I".
    Szybszym sposobem przerwania połączenia ze stacją węzłową jest podanie lokalnego (tzn. przeznaczonego dla własnego kontrolera lub programu terminalowego) rozkazu DI (DISCONNECT).
    Dla uniknięcia zbędnej blokady pasma i zbędnych opóźnień w transmisji pakietów zalecane jest uzyskiwanie połączeń ze stacją węzłową w pożądanym obszarze, nawet jeżeli trasa połączeń jest znana użytkownikowi. Większość istniejących obecnie stacji węzłowych pracuje w zakresie UKF. Częstotliwości wejścia/wyjścia leżą przeważnie w paśmie 2m lub 70 cm, częstotliwości łącza w paśmie 2m, 70 cm lub 23 cm. W niektórych krajach prowadzone są eksperymenty ze sprzęganiem węzłów radioliniami pracującymi w pasmach 2, 3, 5 lub 10 GHz. Sprzężenia skrośne KF/UKF są dozwolone, niestety, tylko w nielicznych krajach. Niektóre ze stacji węzłowych wyposażone w oprogramowanie TCP/IP są sprzężone z kablową siecią Internetu. Są to tzw. bramki internetowe (ang. gateway). I te stacje są dozwolone tylko w niektórych krajach. Połączenie z docelową bramką Internetu uzyskiwane jest za pomocą rozkazu TELNET z podaniem adresu numerycznego albo symbolicznego tłumaczonego wewnętrznie. Rozkaz ten i sposób adresowania w sieci Internetu omówione są w następnym rozdziale. Możliwość wykorzystania sieci Internetu stanowi cenne uzupełnienie sieci pakiet radio. Zbytnie oparcie się jednak na połączeniach internetowych niesie ze sobą niebezpieczeństwo uzależnienia sieci amatorskiej od profesjonalnych dostawców usług, niebezpieczeństwo obiążenia finansowego przekraczającego możliwości amatorskie a także uniemożliwia wykorzystanie sieci amatorskiej do łączności w przypadku katastrof ponieważ unieruchomienie sieci profesjonalnej pociągnie za sobą także unieruchomienie sieci amatorskiej.
    Dalszy rozwój sieci pakiet radio przyniesie szereg zmian technicznych. Jedną z nich będzie przechodzenie zakresów pracy łączy na wyższe pasma UKF i mikrofalowe i zwiększenie liczby węzłów, których częstotliwość wejściowa będzie leżała w paśmie 70 cm, a także zwiększenie szybkości transmisji w łączach do 1 Mbit/s i więcej. Coraz powszechniejsze staną się łącza dupleksowe. Rozpowszechnią się też stacje umożliwiające połączenia z innymi sieciami, połączenia skrośnie KF/UKF lub połączenia satelitarne (ang. gateways). Zwłaszcza interesujące okaża się stacje udostępniające łączności satelitarne szerokim rzeszom amatorów nie posiadających dostatecznego wyposażenia. W łącznościach satelitarnych pakiet radio stosowane są często szybkości transmisji 9600 bit/s, a nieraz też modulacja BPSK, a więc bezpośrednie korzystanie z satelitów wymagałoby dodatkowych inwestycji nie tylko w sprzęt nadawczy. Rozpowszechnią się także dupleksowe stacje przekaźnikowe lub węzłowych. Są to stacje analogiczne do fonicznych stacji przekaźnikowych. Stacja taka byłaby słyszalna przez wszytkie korzystające z niej stacje indywidualne, zlikwidowałoby to problem przypadkowych kolizji pakietów pochodzących od stacji wzajemnie się nie słyszących, zwiększając przez to przepustowość kanału. Umożliwiałyby one też nawiązywanie lokalnych łączności bez potrzeby korzystania z sieci. Wadą tego rozwiązania jest jednak dwa razy większe zapotrzebowanie na kanały robocze.

3.2.2.1. ZESTAWY ROZKAZÓW NIEKTÓRYCH STACJI WĘZŁOWYCH

    Tabele zawierają najważniejsze, z punktu widzenia użytkownika, rozkazy dla stacji węzłowych. Pominięto w nich rozkazy rzadziej używane i niektóre rzadziej używane warianty przytoczonych rozkazów. Rozkazy mogą być skrócone do części podanej dużymi literami. Parametry nieobowiązkowe podane są w nawiasach kwadratowych, obowiązkowe w nawiasach spiczastych. Nawiasów tych nie należy oczywiście pisać w rozkazie.

System Flexnet

Rozkaz Znaczenie
A Służy do wywołania tekstu aktualności.
B Służy do wywołania tekstów radiolatarni.
C Przejście do trybu konferencyjnego.
C <znak> Nawiązanie dalszego połączenia.
D Wywołanie spisu osiągalnych stacji węzłowych i skrzynek elektronicznych.
F <znak> Poszukiwanie podanej stacji.
H Wywołanie pomocy.
I Wywołanie tekstu informacyjnego.
L Wywołanie spisu łączy z siąsiednimi węzłami.
M Służy do połączenia z najbliższą skrzynką elektroniczną.
MH Wywołanie spisu odbieranych stacji.
Q Przerwanie połączenia z węzłem.
S Wywołanie spisu tras poszukiwania używanych przez rozkaz F.
T <znak> <tekst> Nadanie krótkiej wiadomości do stacji połączonej z węzłem.
U Wywołanie spisu użytkowników węzła.


System TheNet-Node

Rozkaz Znaczenie
Aktuell Wywołanie tekstu aktualności.
BEacon Wywołanie tekstu radiolatarni.
Connect <znak> Nawiązanie dalszego połączenia.
CONvers Przejście do trybu konferencyjnego.
CQ <tekst> Nadanie tekstu wywoławczego.
Help Wywołanie pomocy.
Info Wywołanie tekstu informacyjnego.
Links Wywołanie spisu łączy.
Map Wywołanie mapy łączy.
MHeard Wywołanie spisu odbieranych stacji.
Nodes Wywołanie spisu znanych stacji węzłowych.
PATh Wywołanie spisu połączeń ze stacjami indywidualnymi i przekaźnikowymi.
POrt Wywołanie spisu kanałów wejściowych.
Quit Służy do przerwania połączenia.
Route Wywołanie spisu tras połączeń z węzłami TheNet i TheNet-Node.
User Wywołanie spisu użytkowników.
Version Informuje o aktualnej wersji programu.


System XNET i 3NET

Rozkaz Znaczenie
BBS Połączenie ze skrzynką elektroniczną.
Connect <znak> Służy do nawiązania połączenia z podaną stacją.
DAMA Służy do wywołania spisu użytkowników korzystających z protokółu DAMA.
Desti Służy do wywołania spisu stacji węzłowych korzystających z protokółu sieciowego Flexnet.
Help Służy do wywołania pomocy.
Info Służy do wywołania tekstu informacyjnego.
Links Służy do wywołania spisu łączy do sąsiednich stacji węzłowych.
MSG <znak> <tekst> Służy do nadania krótkiej wiadomości do stacji połączonej z węzłem.
Nodes Wywołanie spisu stacji węzłowych korzystających z protokółu NET/ROM.
POrt Wywołuje spis kanałów radiowych.
Quit Przerwanie połączenia.
User Wywołanie spisu użytkowników węzła.
VER Informuje o wersji programu.



3.2.2.2. PRZYKŁADOWE POŁĄCZENIE Z WĘZŁEM

    Po wywołaniu programu terminalowego i otwarciu w nim okna dialogowego za pomocą przycisku ekranowego "Connect", klawisza ESC lub w inny podany w instrukcji sposób wpisujemy do niego znak najbliższego węzła np. SR6BBS lub rozkaz C z podaniem znaku węzła np. C SR6BBS. W programie BayCom przed napisaniem rozkazu C SR6BBS należy nacisnąć klawisz dwukropka. Po naciśnięciu klawisza RETURN stacja przechodzi na nadawanie. W zależności od sytuacji panującej na paśmie stacja podejmuje mniej lub więcej prób nadając pakiet inicjujący połączenie.
Jeżeli stacja węzłowa jest osiągalna otrzymujemy na ekranie meldunek: 
RMNC/FlexNet V3.3h  * DGPR * Czarna Góra JO80JG * 1150 m asl *
 7plus niewskazane między 16 a 21 czasu lokalnego
=>

Znak "=>" jest monitem węzła oznaczającym, że oczekuje on na dalsze rozkazy. Przed nawiązaniem dalszych łączności za pośrednictwem węzła pragniemy zorientować się jakie dalsze węzły są właśnie osiągalne. W tym celu nadajemy rozkaz D. Z otrzymanej w odpowiedzi obszernej listy przytoczony jest jedynie fragment: 
SP2PZH 0-0   320   SP6KBL  0-7    10   SP6KBL 8-8    21   SP6PCM 0-15  351
SP6YCU 0-15   81   SP9KJT  0-15  428   SP9PDF 0-9   263   SP9PMG 0-9   347
SP9PMG 8-8   318   SR2BGD  0-0   369   SR2BOX 0-0   346   SR2BOX 6-6   346
SR2BOX 8-8   346   SR2BTO  0-0   321   SR2BWX 0-0   367   SR2DBY 0-0   310
SR2DGD 0-0   328   SR2DGD  5-5   333   SR2DGD 6-6   369   SR2DGD 7-7   369
SR2DGD 8-8   369   SR2DGD  9-9   340   SR2DTO 0-0   321   SR2DXC 0-0   321
SR2TCP 0-0   321   SR3BBS  0-15  115   SR3BLS 0-15  119   SR3BLS 8-8   119
SR3BOX 0-8   264   SR3BOX 15-15  352   SR3BWX 0-15  208   SR3DJN 0-15  113
...... itd.
=>

    Oprócz znaków węzłów lista zawiera zakresy dozwolonych rozszerzeń znaku i czasy propagacji pakietu. Na zakończenie jak zwykle nadawany jest monit. Po zapoznaniu się ze spisem wybieramy węzeł SR2DGD, po czym piszemy rozkaz dla węzła C SR2DGD. Ponieważ stacja SR6BBS jest węzłem posługującym się protokóem sieciowym nie musimy kłopotać się o całą trasę połączenia. Po naciśnięciu klawisza RETURN rozkaz jest nadawany i po niedługim czasie otrzymujemy meldunek:
link setup ...
a w chwilę potem niestety następny:
*** link failure with SR2DGD =>
    Węzeł SR2DGD jest nieosiągalny, pozostajemy więc na SR6BBS i próbujemy się rozejrzeć kto jest dostępny w pobliżu. W tym celu posługujemy się poleceniem MH. W odpowiedzi na nie otrzymujemy spis odbieranych stacji: 
  0m, 0s P2  SR6DOP      0m, 4s P7  SR6BOX      0m,13s P4  SP6KBL-3 
  0m,17s P8  SQ6GTQ      0m,17s P4  SP6KBL      0m,19s P3  SR6DWB   
  0m,20s P6  OK0NF       0m,39s P1  OK0NT       1m, 1s P5  OK0NB    
  1m,53s P8  SQ6DGR      3m,28s P5  OK0NB-3    13m,55s P3  SR6DWB-1 
 14m,54s P2  SR6DOP-8   17m,59s P6  OK0NF-3    24m,53s P5  OK0NB-1  
 27m,18s P8  SP6GWB     34m,43s P4  SP6KBL-4   34m,49s P4  SP6KBL-1 
 37m,25s P4  SP6KBL-2    1h, 7m P8  SP6GWB-2    1h,13m P8  SQ6GTQ-1 
  1h,21m P2  SR6DOP-10   1h,23m P8  SP6GWB-1    1h,32m P8  SQ6GSJ   
  1h,38m P7  SR6BOX-9    2h,16m P8  SQ6GSJ-1    2h,30m P8  OK1MBU   
  2h,46m P7  SR6BOX-8    3h, 0m P2  SR6DOP-7    4h, 2m P7  SR6BOX-2 
=>
Jak z niego wynika nasz przyjaciel SP6GWB był słyszany przed nieco ponad godziną. Nie szkodzi, warto spróbować. Nadajemy więc rozkaz C SP6GWB-2 i po otrzymaniu od SR6BBS zawiadomienia:
link setup...
czekamy co z tego wyniknie. W przypadku pozytywnym otrzymujemy zawiadomienie:
*** connected to SP6GWB-1
i możemy zacząć pogawędkę.

3.2.3. SKRZYNKI ELEKTRONICZNE

    Kolejnym ważnym elementem sieci są elektroniczne skrzynki pocztowe. Umożliwiają one przechowywanie wiadomości, które mogą być odczytane przez adresata w dowolnym późniejszym momencie. Łączność dwustronna zmienia się w takim wypadku w komunikację za pomocą listów elektronicznych, nadawanych w porze dogodnej dla nadawcy i odczytywanych przez adresata w dogodnym dla niego czasie. Oprócz tego typu listów rozpowszechniane są różnego rodzaju biuletyny i komunikaty interesujące szersze grono adresatów. Oczywiście treść wyżej wspomnianych informacji musi ograniczać się do tematów dopuszczalnych w komunikacji amatorskiej i nawet listy prywatne mogą być czytane przez wszystkich, podobnie jak treść każdej innej łączności amatorskiej może być odbierana przez wszystkich prowadzących w danym momencie nasłuch. Informacje mogą być kasowane jedynie przez ich nadawcę, adresata lub przez operatora skrzynki. Ze względu na ograniczoną pojemność pamięci systemu informacje stare, nieaktualne lub przez dłuższy czas nie odczytywane muszą być co pewien czas kasowane. Przeważnie są one kasowane automatycznie po upływie zadanego czasu.
    Elektroniczne skrzynki pocztowe są połączone ze sobą przez sieć stacji węzłowych i dzięki temu informacje nadane w jednej z nich są przekazywane automatycznie do skrzynki adresata lub rozprowadzane szerzej jeżeli są przeznaczone dla wszyskich. W zależności od podanego typu informacji są one kasowane automatycznie po przekazaniu ich dalej lub też nie. Cały ten system magazynowania i retransmisji informacji nosi angielską nazwę Store and Forward (S&F). Ze względu na zajętość pasma i samych stacji retransmisja odbywa się zasadniczo w godzinach mniejszego ruchu, a więc przeważnie w nocy.
    Wyposażenie skrzynki składa się z komputera wyposażonego w twardy dysk (w chwili obecnej pożądana jest pojemność rzędu kilkuset MB), odpowiedniej liczby kontrolerów TNC lub modemów i takiej samej liczby radiostacji. Ze względu na dosyć kosztowne wyposażenie, jak też i przepisy obowiązujące w wielu krajach, stacje takie są uruchamiane przez kluby lub lokalne zarządy związków krótkofalowców, a nie przez indywidualnych amatorów. Podobnie jak w przypadku sieci przekaźnikowych istnieje i tu szereg wersji oprogramowania sterującego pracą takiej stacji. Do popularnych systemów należą: BayCom-Box, F6FBB i DieBox. Rozpowszechnione dawniej systemy jak W0RLI, WA7MBL, KA-Box, OE5DXL, TSTHOST, MSYS itd. zostały wyparte całkowicie lub prawie całkowicie.
    Podobnie jak w przypadku węzłów przytaczam skrócone zestawy rozkazów najważniejszych systemów w postaci tabelarycznej. Jak wynika z zestawień również i tutaj można zauważyć podobieństwa między rozkazami poszczególnych systemów i rozkazy powtarzające się w każdym z nich. We wszystkich systemach występuje rozkaz "H" ("HELP") lub "?" pozwalający na wywołanie aktualnej listy rozkazów. Zestawy wiadomości zawartych w skrzynce podzielone są przeważnie na rubryki, których spis wywoływany jest za pomocą rozkazu "W" ("WHAT"), "DIR" lub "D B" ("DIR BOARDS"). Zawartość rubryk odczytywana jest za pomocą rozkazów "DIR nazwa_rubryki" (powoduje to jednocześnie zmianę rubryki roboczej) lub "L" ("LIST"). Do odczytania wiadomości służy wszędzie rozkaz "R" ("READ") (z podaniem numeru na liście) lub "R M" ("READ MINE") dla odczytania własnych wiadomości, kasuje je rozkaz "K numer" ("KILL") lub "K M" ("KILL MINE"). Wiadomości mogą być kasowane jedynie przez nadawcę, adresata lub operatora skrzynki albo automatycznie przez oprogramowanie skrzynki po przekroczeniu zadanego czasu składowania. Do nadania wiadomości przeznaczony jest rozkaz "S" ("SEND"). W tym przypadku konieczne jest podanie znaku (i ewentualnie skrzynki docelowej) adresata albo rubryki oraz tytułu wiadomości. Do zarejestrowania się w skrzynce (podania własnego imienia) służy rozkaz "N imię". Przerwanie połączenia dokonywane jest najczęsciej za pomocą rozkazu "B" ("BYE") lub lokalnego rozkazu (rozkazu dla własnego kontrolera) DI (DISCONNECT). Jeżeli skrzynka sprzężona jest z węzłem, rozkaz "G" ("GATE") umożliwia połączenie z nim. W niektórych systemach do nadania lub odczytu zbioru stosowane są rozkazy "U" ("UPLOAD") i "D" ("DOWNLOAD"). W celu wywołania operatora skrzynki (o ile znajduje się on w pobliżu) służy rozkaz "T" ("TALK"). Podobnie jak w przypadku węzłów rozkaz "I" pozwala na wywołanie najważniejszych informacji o węzle i jego wyposażeniu. Zbiory dwójkowe transmitowane są przeważnie w postaci zakodowanej za pomocą kodera 7PLUS (w wersji dla systemu operacyjnego WINDOWS - WIN7PL) lub programów UUECCODE/UUDECODE (dla systemu operacyjnego UNIX), albo w oparciu o protokół YAPP (tylko niektóre ze skrzynek elektronicznych pozwalają na korzystanie z niego, przykładowo są to skrzynki F6FBB i TSTHOST).
    Zasadniczą różnicą między skrzynkami wchodzącymi w skład sieci i skrzynkami indywidualnymi zawartymi w oprogramowaniu kontrolerów TNC lub w popularnych programach pakiet radio, jak SP, GPBox czy WinGT jest możliwość retransmisji danych. Skrzynki wchodzące w skład sieci retransmitują dane automatycznie, kierując się adresem hierarchicznym lub znakiem skrzynki adresata. Skrzynki prywatne przeważnie nie mają tej możliwości (wyjątkiem jest skrzynka programu WinGT) i dlatego są przeznaczone jedynie do deponowania wiadomości dla jej posiadacza lub wąskiego grona użytkowników mających bezpośredni dostęp do skrzynki. Poza tym skrzynki prywatne czynne są jedynie w czasie dogodnym dla ich właściciela (operatora). W przeciwieństwie do skrzynek wchodzących w skład sieci nie wymagają one uzyskania osobnego zezwolenia.
    Skrzynki prywatne zawarte są w niektórych wersjach kontrolerów TNC2 (np. produkcji MFJ, PacComm i Timewave - dawniej AEA), w PK-232, w kontrolerach TNC3 i PTC-II (skrzynka dostępna jest nie tylko w systemie pakiet radio). Poza jednym z rozwiązań MFJ dla kontrolerów MFJ-1270/74 również i one nie retransmitują poczty automatycznie. Kontrolery TNC2 produkcji krajowej wyposażone są w omówione dalej oprogramowanie TF nie zawierające skrzynki. Możliwa jest jednak wymiana oprogramowania na wersję TAPR wyposażoną w skrzynkę.
    Wymiana listów elektronicznych i rozpowszechnianie biuletynów przez skrzynki stanowi nową i bardzo atrakcyjną formę komunikacji amatorskiej, nie powinna ona jednak spowodować zaniedbania łączności bezpośrednich (dialogu). Ograniczenie się jedynie do biernego odczytywania setek kilobajtów lub megabajtów informacji ze skrzynek elektronicznych przyczyniło się już niestety do złej sławy emisji pakiet radio. Podejście takie jest bardzo rozpowszechnione wśród użytkowników skrzynek telefonicznych. W każdym razie wczytując większą ilość informacji należy się zastanowić, czy potrafimy je należycie ocenić i wykorzystać. Cotygodniowa wymiana posiadanego programu na nowszą wersję spowoduje spowoduje znaczne straty czasu na ich instalacje i konfigurację uniemożliwiając praktyczne korzystanie z posiadanego już wyposażenia i zapoznanie się możliwościami. W wielu przypadkach przejmowane są bezkrytycznie wczytane konfiguracje programu, co przeważnie przynosi więcej rozczarowań i oczekiwania na dalsze wersje niż korzyści. Prawidłowa konfiguracja programu wymaga zapoznania się z jego opisem i zrozumienia znaczenia poszczególnych parametrów, a także ich wypróbowania w praktyce, co zawsze wymaga poświęcenia sporo czasu.
    Dalszą słabą stroną systemu pakiet radio jest możliwość łatwego nadużycia znaków wywoławczych innych stacji. Odpada tu niebezpieczeństwo rozpozniania operatora po głosie, a czynnikiem ułatwiającym popełnianie nadużyć jest anonimowość w trakcie nadawania wiadomości do skrzynki. Może to spowodować konieczność powszechnego wprowadzenia haseł dostępu (ang. password) do skrzynek lub nawet do węzłów sieci, albo nawet wprowadzenie ograniczeń przez ustawodawcę. Jest to zależne od stopnia zdyscyplinowania i samokontroli środowiska amatorskiego.

3.2.3.1. SKRZYNKI PACKET-CLUSTER

    Szczególny przypadek stanowią skrzynki typu packet-cluster. Ich zadaniem jest rozprowadzanie bieżących informacji o rzadkich stacjach DX-owych, ekspedycjach, warunkach propagacji i innych danych mogących mieć istotne znaczenie w zawodach. Skrzynki te wyposażone są w specjalne oprogramowanie różne od systemów stosowanych w skrzynkach przeznaczonych do ogólnej korespondencji. Są one sprzężone ze sobą przez sieć stacji węzłowych pakiet radio, dzięki czemu możliwe jest szybkie rozprowadzanie informacji w ramach całego kontynentu. Sieć skrzynek packet-cluster stanowi istotną pomoc w pracy DX-owej i w zawodach o zasięgu światowym. Wadą obecnego systemu jest jednak to, że wiadomości są wprowadzane równolegle przez operatorów w wielu krajach i w związku z tym występują wielokrotnie w wywoływanych spisach. W nowszych wersjach oprogramowania pożądane byłoby ograniczenie zasięgu retransmisji wiadomości do dwóch lub trzech sąsiednich skrzynek w celu uniknięcia ich zbędnego dublowania (np. wprowadzenie w nagłówkach wiadomości pola TTL (ang. time to live, znaczenie tego pola wyjaśnione jest w następnym rozdziale).

3.2.3.2. ZESTAWY ROZKAZÓW NIEKTÓRYCH SYSTEMÓW SKRZYNEK

    Tabele zawierają najważniejsze, z punktu widzenia użytkownika, rozkazy dla skrzynek elektronicznych. Pominięto w nich rozkazy rzadziej używane i niektóre rzadziej używane warianty przytoczonych rozkazów. Rozkazy mogą być skrócone do części podanej dużymi literami. Parametry nieobowiązkowe podane są w nawiasach kwadratowych, obowiązkowe w nawiasach spiczastych. Nawiasów tych nie należy oczywiście pisać w rozkazie.

Skrzynki BayCom-Box (BCM)

Rozkaz Znaczenie
Alter Służy do zmiany opcji wielu rozkazów.
Alter Speech <prefiks kraju> Służy do zmiany języka meldunków skrzynki.
AKTUELL Służy do odczytania tekstu zawierającego aktualności.
Bye Przerwanie połączenia ze skrzynką.
Check Służy do wywołania spisu wiadomości ogólnych, które napłynęły od czasu ostatniego połączenia ze skrzynką.
DC <nazwa rubryki> Zmiana rubryki roboczej.
CONVERS, Talk Przejście do trybu konferencyjnego.
DIR [rubryka] Wywołanie spisu treści rubryki.
DIR Messages Wywołanie spisu treści wszystkich rubryk biuletynów.
DIR Boards Wywołanie spisu rubryk.
DIR Users Wywołanie spisu wszystkich katalogów prywatnych.
Erase <numer> Skasowanie wiadomości.
EXIT, LOGOUT, Quit Przerwanie połączenia ze skrzynką.
FINGER <znak>,
User <znak> 		Wywołanie danych odnośnie podanego użytkownika skrzynki.
Help, MAN Wywołanie pomocy.
Info Wywołanie tekstu informacyjnego.
List <rubryka> <zakres numerów> Wywołanie spisu wiadomości, które napłynęły od czasu ostatniego połączenia ze skrzynką.
MSG <znak> <tekst> Nadanie wiadomości do użytkownika połączonego ze skrzynką.
MYBBS <znak> Podanie znaku skrzynki macierzystej.
NEXT Odczytanie następnej wiadomości.
PASswort Wprowadzenie prywatnego hasła dostępu.
Read [rubryka] [zakres numerów] Odczytanie wiadomości.
REPLY [numer] Nadanie odpowiedzi na wiadomość o podanym numerze lub ostatnio przeczytaną.
Send <adresat> <tytuł> Nadanie wiadomości.
Talk <znak> <tekst>,
Write <znak> <tekst> 		Nadanie krótkiej wiadomości do jednej ze stacji połączonych ze skrzynką.
USERS Wywołanie spisu stasji połączonych ze skrzynką.
UNERASE <numer> Odzyskanie skasowanej wiadomości.
Version Wyświetlenie informacji o wersji programu.
WALL <tekst> Nadanie wiadomości do wszystkich stacji połączonych ze skrzynką.


Skrzynki F6FBB

Rozkaz Znaczenie
A Przerwanie wykonywania poprzedniego rozkazu.
B Przerwanie połączenia ze skrzynką.
C Przejście do trybu konferencyjnego.
G Połączenie z węzłem.
H lub ? Wywołanie pomocy.
I Wywołanie tekstu informacyjnego.
I <znak stacji> Wywołanie informacji o podanej stacji.
IH <adres hierarhiczny> Wywołanie spisu znanych użytkowników dostępnych pod danym adresem hierarhicznym.
J Wywołanie spisu stacji odbieranych lub połączonych ze skrzynką.
K <numer> Skasowanie podanej wiadomości.
KM Kasowanie przeczytanych wiadomości własnych.
L Wywołanie spisu nowych wiadomości.
LB Wywołanie spisu biuletynów.
LC [adresat|rubryka] Wywołanie spisu wiadomości dla podanego adresata lub z podanej rubryki.
LM Wywołanie spisu własnych wiadomości.
LN Wywołanie spisu nowych wiadomości własnych.
LL <liczba> Wywołanie podanej liczby ostatnich wiadomości.
L< <znak> Wywołanie spisu wiadomości pochodzących od podanego nadawcy.
L> <znak> Wywołanie spisu wiadomości przeznaczonych dla podanego adresata.
N <imię> Wprowadzenie imienia do bazy danych skrzynki.
NH <znak> Wprowadzenie znaku skrzynki macierzystej.
ON [numer] Wywołanie wykazu języków obsługi, numer z wykazu służy do wybrania podanego języka.
R <numer> Odczyt wybranej wiadomości.
RM Odczyt własnych wiadomości.
RN Odczyt nowych własnych wiadomości.
R> <znak> Odczyt wiadomości przeznaczonych dla podanego adresata.
R< <znak> Odczyt wiadomości pochodzących od podanego nadawcy.
S <znak adresata> Nadanie wiadomości do wybranego adresata.
SP <znak adresata> Nadanie wiadomości prywatnej.
SB <rubryka> Nadanie biuletynu.
SR [numer] Nadanie odpowiedzi na wiadomość ostatnio przeczytaną lub na wiadomość o podanym numerze.
SC <numer> <adresat> Przekazanie kopiii wybranej wiadomości do podanego adresata.
V Wyświetlenie informacji o oprogramowaniu skrzynki.


Skrzynki DieBox, WinGT i TNC3BOX

Rozkaz Znaczenie
CHECK Wywołanie spisu nowych wiadomości.
Dir Wywołanie spisu rubryk skrzynki.
Erase <numer> Służy do skasowania wiadomości.
Help Wywołanie pomocy.
List Wywołanie spisu treści rubryki.
MHeard Wywołanie spisu odbieranych stacji.
MSG <znak> <tekst> Nadanie krótkiej wiadomości do stacji połączonej ze skrzynką.
NAME <imię> Służy do podania własnego imienia.
NEWS Wywołanie tekstu informacyjnego.
QUIT Przerwanie połączenia.
REPL Udzielenie odpowiedzi na ostatnio przeczytaną wiadomość.
Send <adresat> [tytuł] Nadanie wiadomości.
Read <numer> Służy do odczytania wybranej wiadomości.
User Wywołanie spisu użytkowników skrzynki.



3.2.3.3. ADRESY HIERARCHICZNE

    W adresowaniu poczty rozprowadzanej przez sieć skrzynek pakiet radio stosowany jest system adresów hierarchicznych. Adresy mają następującą strukturę: 
SP6KBL.#WB.POL.EUj
               ^ kontynent
            ^ kraj
        ^ rejon
   ^ znak wywoławczy
Kontynenty i regiony oznaczane są za pomocą skrótów dwu- lub cztero-literowych:
.AF .AFRC  Afryka,
-   .NAFR  Afryka Północna,
-   .CAFR  (Central Africa), Afryka Środkowa,
-   .SAFR  Afryka Południowa,
.AS .ASIA  Azja,
-   .INDI  Subkontynent Indyjski, Ocean Indyjski,
-   .SEAS  Południowo-Wschodnia Azja,
.AU .AUST  Australia,
-   .AUNZ  Australia/Nowa Zelandia,
.EU .EURO  Europa,
-   .MDLE  (MiddleEast), Bliski Wschód (np. Izrael),
.OC .OCEA  Oceania
-   .NPAC  Północny Pacyfik,
-   .EPAC  (Eastern Pacific) Wschodni Pacyfik,
-   .SPAC  Południowy Pacyfik,
-   .WPAC  Zachodni Pacyfik,
.NA .NOAM  Ameryka Północna,
-   .CARB  Wyspy Karaibskie,
-   .CEAM  (Central America), Ameryka Środkowa,
.SA .SOAM  Ameryka Południowa,
-   .ANTR  Antarktyda

Oznaczenia krajów powinny opierać się na normie ISO 3166 (są to skróty trzyliterowe): 
.AUT  Austria               .LUX  Luksemburg
.BEL  Belgia                .MKD  Macedonia
.BIH  Bośnia-Herzegowina    .MLT  Malta
.BGR  Bułgaria              .NLD  Holandia
.CHE  Szwajcaria            .NOR  Norwegia
.DEU  Niemcy                .POL  Polska
.ESP  Hiszpania             .PRT  Portugalia
.FIN  Finlandia             .ROM  Rumunia
.FRA  Francja               .RUS  Rosja
.GBR  Wielka Brytania       .SVK  Słowacja
.GIB  Gibraltar             .SVN  Słowenia
.GRC  Grecja                .SWE  Szwecja
.HRV  Chorwacja             .CZE  Czechy
.HUN  Węgry                 .TUR  Turcja
.IRL  Irlandia              .UKR  Ukraina
.ITA  Włochy                .YUG  Jugosławia

.ALB  Albania               .LTU  Litwa
.AND  Andorra               .LVA  Łotwa
.BLR  Białoruś              .MCO  Monaco
.EST  Estonia               .MDA  Mołdawia
.FRO  Wyspy Färöya          .MSR  Monserrat
.GRL  Grenlandia            .SJM  Svalbard/Jan Mayen
.ISL  Islandia              .SMR  San Marino
.LIE  Lichtenstein          .VAT  Watykan.

Do nieaktualnych lub błędnych należą: 
.CSK  Czechosłowacja        .SUN  Związek Radziecki
.MAK  Macedonia             .MAC  Macedonia
.TCH  Czechy

Oznaczenia rejonów nie są narazie obowiazkowe, zasadniczo powinny składać się z czterech znaków, z których pierwszym powinien być znak #. Zasada ta nie jest jeszcze systematycznie przestrzegana. 
Oznaczenia rejonów w Austrii     Oznaczenia rejonów w Czechach
.#OE1 Wiedeń                         .#MOR  Morawy
.#OE2 Salzburg                       .#BOH  Czechy
.#OE3 Dolna Austria
.#OE4 Burgenland
.#OE5 Górna Austria
.#OE6 Styria
.#OE7 Tyrol (czasem też #TIR)
.#OE8 Karyncja (czasem też #CAR)
.#OE9 Vorarlberg
Oznaczenia rejonów w Niemczech:
.#BAY Bawaria                   .#NRW Północna Nadrenia-
                                  -Westfalia
.#BLN Berlin                    .#RPL Nadrenia-Palatynat
.#BRB Brandenburgia             .#SAA Saksonia-Anhalt
.#BW  Badenia-Wirtembergia      .#SAR Zagłębie Saary
.#HB  Brema                     .#SAX Saksonia
.#HES Hesja                     .#SLH Schleswig-Hollstein
.#HH  Hamburg                   .#THR Turyngia
.#MVP Meklemburgia
.#NDS Dolna Saksonia

Interpretacja adresów dokonywana jest od prawej strony do lewej tzn. następuje stopniowe zacieśnianie obszaru poszukiwań. Wybierana jest trasa o najwyższym stopniu zgodności. W poczcie krajowej można opuścić oznaczenie kraju, w poczcie europejskiej - kontynentu. Oznaczenie rejonu ułatwia ewentualny wybór korzystniejszej trasy.
W adresach biuletynów używane są nazwy rubryk albo oznaczenia krajów, rejonów lub kontynentów, np.: WW, EU, SP, DL, OE, OK, OEDL, THEBOX, AMSAT, BAYCOM, BAY, OENORD itp.

3.2.3.4. PRZYKŁADOWE POŁĄCZENIE ZE SKRZYNKĄ

    W sposób analogiczny jak w przykładzie poprzednim nawiązujemy połączenie ze skrzynką SR6BOX. Skrzynka wita nas za pomocą następującego meldunku: 
BayCom-Mailbox V1.40 (DOS) 
Cześć, Krzysztof !   Witaj w SR6BOX-8
dzisiaj jest 06.11.98, czas lokalny 23:32:17, połączonych 3 użytkowników.
*
EL-serwer dostępny komendą: EL
*
HELP pokazuje dostępne komendy, A H 0 wyłącza menu.
Poziom pomocy = 2, stronicowanie = 0, ostatnie połączenie 06.11.98 23:28:52
Dla OE1KDA @ OE1XAB.#OE1.AUT.EU nie ma żadnej informacji.
Help Dir Read Erase Check REPly Send Quit Alter
(OE1KDA)-->

Ostatnia linia jest monitem skrzynki oznaczającym, że czeka ona na dalsze rozkazy. Jak wynika z meldunku nie otrzymałem żadnego listu prywatnego, rozpoczynam więc poszukiwanie ciekawych biuletynów. Poszukiwania dobrze zacząć od zapoznania się ze spisem rubryk. Spis wywoływany jest za pomocą polecenia D B (DIR BOARDS). Spis jest dość długi i dlatego został przytoczony jego fragment: 
Wykaz wszystkich działów biuletynów:

BIN      / 7PLUS OBRAZKI GIF
BUS      / AMTOR APLINK ATV CLO3VER CW FAX GTOR PACTOR RTTY SAT-TV SSTV
KOMPUTER / AMIGA APPLE ARCHIM ATARI C128 C16 C64 COMMODOR CPC EPSON HP
         / IBM MAC
DXNEWS   / 50MC AWARD BEACON CONTEST CQ DIPLOM DX DXCC DXCLUS IARU IOTA
         / KW QRV QSL QSL-MG SHF SKED SWL UHF UKW VHF
SPRZET   / ALINCO DRAKE ICOM KENWOOD STANDARD YAESU
MODEM    / 9600BD PSK
NODESOFT / BPQ DIEBOX FALCON FBB FLEXNET NETROM RMNC SNET THENET WAMPES
OS       / DRDOS MSDOS NOS OS2 UNIX WINDOWS
SOFTWARE / BAYBOX BAYCOM DIGICOM DP GP PRKISS SP TFPCX THP TOP VP YAPP
SPACE    / AMSAT ASTRO KEPLER SAT SATELLIT
SUCHE    / GEKLAUT HELP NEED PROBLEM WANTED
TNC      / DRSI HAPN KAM MFJ PK232 TNC2 TNC3 TNC4
ZGPZK   
Help Dir Read Erase Check REPly Send Quit Alter
(OE1KDA)-->

Posługując się poleceniem CD przechodzimy do rubryki FAX a następnie wywołujemy spis ostatnich 10 wiadomości: 
Help Dir Read Erase Check REPly Send Quit Alter
(BUS/FAX)-->dir -10

Zawartość działu BUS/FAX:
6) SP1QXM > FAX    26.10.98  144 #9   @POL (7+) MET7 26.10.98 9:30 VIS2 C2
7) SP1QXM > FAX    26.10.98  144 #9   @POL (7+) MET7 26.10.98 9:30 VIS2 C2
8) SP1QXM > FAX    27.10.98  144 #10  @POL (7+) MET7 26.10.98 9:30 VIS2 C2
9) SP1QXM > FAX    27.10.98  144 #10  @POL (7+) MET7 26.10.98 9:30 VIS2 C2
10) SP1QXM > FAX   27.10.98  144 #10  @POL (7+) MET7 26.10.98 9:30 VIS2 C2
11) SP1QXM > FAX   27.10.98  144 #10  @POL (7+) MET7 26.10.98 9:30 VIS2 C2
12) SP1QXM > FAX   27.10.98  144 #10  @POL (7+) MET7 26.10.98 9:30 VIS2 C2
13) SP1QXM > FAX   27.10.98  125 #10  @POL (7+) MET7 26.10.98 9:30 VIS2 C2
14) G4UCJ  > FAX   30.10.98   30 #13  @WW WXSAT SKEWING
15) DG5COB > FAX   02.11.98   10 #16  @DL Temp v. Satpics
Help Dir Read Erase Check REPly Send Quit Alter
(BUS/FAX)-->

Można to było zrobić za jednym zamachem posługując się poleceniem DIR FAX -10. Jak widać monit zawiera nazwę aktualnej rubryki. Wiadomość nr. 14 może być interesująca więc odczytujemy jej treść posługując się poleceniem R 14. Wiadomość (jak zresztą wzystkie) zawiera nagłówek i właściwą treść (która nie została przytoczona): 
G4UCJ  > FAX      30.10.98 19:23 30 Lines 1157 Bytes #13 @WW
BID : 560043G4UCJ
Subj: WXSAT SKEWING
Path: !SR6BOX!SP6KBL!OK0PHL!OK0PPR!OK0PKL!DB0ZWI!DB0HOT!DB0ERF!DB0HSK!PI8DRS!
!PI8ZWL!PI8APD!PI8GCB!PI8WFL!PI8VNW!GB7PMB!GB7MAX!GB7COV!GB7COV!GB7WAR!
!GB7AVM!GB7BEN!GB7BEN!
Sent: 981030/1409Z @:GB7BEN.#43.GBR.EU #:51406 [Bletchley Local] $:560043G4UCJ

From: G4UCJ@GB7BEN.#43.GBR.EU
To  : FAX@WW

......... itd.

Na treść nagłówka składa się m.in. znak nadawcy, data nadania, długość wiadomości, następnie jej identyfikator BID, który nie ma znaczenia dla czytającego a jedynie dla programu skrzynki, tytuł ("Subj"), trasa retransmisji ("Path"), adres hierarchiczny nadawcy ("From") i adres docelowy ("To").
    Po przeczytaniu mniejszej lub większej liczby wiadomości z różnych rubryk przypominamy sobie o obietnicy skontaktowania się z SP6FIG. W celu nadania wiadomości piszemy polecenie:
S SP6FIG @ SR3DLE.#LE.POL.EU LIST.
Polecenie zawiera oprócz rozkazu S znak adresata i jego adres hierarchiczny (w adresach krajowych można pozostać tylko przy znaku skrzynki macierzystej adresata) a następnie tytuł wiadomości. Odpowiedzią skrzynki może być: 
Wprowadź tekst dla SP6FIG @ SR3DLE.#LE.POL.EU zakończ przez NNNN lub CTRL-Z

Piszemy więc tekst i po naciśnięciu kombinacji klawiszy CTRL-Z otrzymujemy potwierdzenie przyjęcia wiadomości: 
Zapisano 15 linii dla SP6FIG
(SP6FIG)-->

Wydanie z dn. 20.03.1999.

© Prawa autorskie Krzysztof Dąbrowski, OE1KDA.