6. SYSTEMY ARQ/FEC


  Wspólną cechą charakterystyczną przedstawionych dalej rodzajów emisji jest występowanie w nich dwóch zasadniczych metod korekcji błędów i przekłamań transmisji.
    Pierwszą z nich jest metoda ARQ (ang. Automatic Repeat reQuest). Metoda ta, występująca także w emisji pakiet radio polega na kwitowaniu przez stronę odbiorczą prawidłowo odebranych bloków danych (pakietów, datagramów itp.) i żądaniu powtórzenia bloków przekłamanych. Sposoby rozpoznania przekłamania mogą być różne, jest to jednak w tym momencie sprawą drugorzędną. Są one przedstawione dokładniej w dyskusji danego rodzaju emisji.
    Drugą z metod jest metoda FEC (ang. Forward error Correction) pozwalająca stronie odbiorczej na samodzielną korekcję błędów w ograniczonym zakresie. I tutaj również stosowane są różne algorytmy korekcji począwszy od najprostszego polegającego na wielokrotnej transmisji tych samych danych aż po złożone kody samokorygujące.
    Metody te mogą być stosowane oddzielnie lub też wspólnie. Ich połączenie pozwala na zmniejszenie liczby powtórzeń danych a więc i na redukcję obciążenia kanału komunikacyjnego.
    Jak wynika z powyższych rozważań system pakiet radio można zaliczyć do prostych systemów ARQ. W ostatnich czasach pojawiają się wprawdzie projekty dodania do niego mechanizmów FEC w postaci kodów samokorygujących jest to jednak jeszcze sprawa dalszej przyszłości.

6.1. EMISJA AMTOR

    Emisja AMTOR (ang. Amateur Microcomputer Teleprinter Over Radio) jest pośrednim rodzajem emisji między zwykłą telegrafią dalekopisową RTTY a systemem pakiet radio. Występują tu mechanizmy zabezpieczające transmisję przed przekłamaniami oraz umożliwiające selektywne wywołanie adresata. Mechanizmy te, chociaż zwiększające prawdopodobieństwo bezbłędnej transmisji danych, są znacznie prostsze niż w przypadku systemu pakiet radio, a poza tym nie muszą być wykorzystywane w całej pełni. Również stosowanie wywołania selektywnego nie jest warunkiem przeprowadzenia bezbłędnej łączności.
    System AMTOR wywodzi się z opracowanego w latach sześćdziesiątych na zlecenie poczty holenderskiej systemu TOR (ang. Telex Over Radio), którego pochodną jest również system SITOR (podstawową dafinicję zawiera norma CCITT 476, uzupełnienia - norma CCITT 625). Głównym celem systemu TOR było zapewnienie bezbłędności transmisji teleksowej w łączach radiowych umożliwiające ich bezpośrednie sprzężenie z siecią dalekopisową.
    Początkowo system TOR (znany następnie pod nazwą SITOR) stosowany był w praktyce profesjonalnej (w sieciach dyplomatycznych i łącznościach morskich), w miarę rozpowszechniania się i spadku cen systemów mikroprocesorowych zaczął być stosowany w praktyce amatorskiej. Pierwsze eksperymentalne łączności zostały nawiązane przez krótkofalowców brytyjskich pod koniec lat siedemdziesiątych najpierw w pasmach UKF, a następnie KF. Autorem i pionierem systemu AMTOR jest Peter Martinez G3PLX, ostatnio znany również jako autor systemu PSK31. Zasadniczą różnicą między systemami SITOR i AMTOR jest stosowanie w systenie SITOR pięcioznakowych kodów wywoławczych w przeciwieństwie do czteroznakowych stosowanych w praktyce amatorskiej. Kody SITOR są pochodnymi numerów kierunkowych używanych w sieci dalekopisowej i nie dopuszczają wszystkich możliwych kombinacji liter występujących w znakach stacji amatorskich.
    Wykrycie przekłamań przez stronę odbiorczą możliwe jest dzięki zastosowaniu specjalnego kodu, w którym znaki zawierają stałą liczbę poziomów logicznych "mark" i "space". W przyjętym siedmiobitowym kodzie występują cztery bity "mark" i trzy bity "space", umożliwia on więc przekazywanie 35 znaków (alfabet CCITT 476 - Tabela 6.1). Pozostałe kombinacje są traktowane jako błędne, co pozwala na wykrycie przekłamań transmisji. Prawdopodobieństwo powstania błędnego znaku wynosi więc 35/128 = 0,273, a dla bloków trzyznakowych - już tylko 0,273^3 = 0,02. Ponieważ trzy z możliwych kombinacji przeznaczone są dla specjalnych znaków sterujących (RQ i dwa znaki jałowe - synchronizujące) pozostają 32 kombinacje odpowiadające nadawanym znakom alfanumerycznym. W konsekwencji alfabet AMTOR zawiera więc jedynie duże litery. Uniemożliwia on transmisję danych innych niż otwarte teksty, a więc np. programów komputerowych w języku maszynowym, co jest oczywiste w przypadku systemu pakiet radio. Ostatnio podejmowane są próby rozszerzenia alfabetu AMTOR, tak aby mógł on zawierać znaki specjalne i niektóre litery alfabetów narodowych. Transmisja zbiorów dwójkowych (programów, obrazów) w klasycznym systemie AMTOR (podobnie jak w systemie RTTY) wymaga użycia specjalnych kodów, np. kodu Intel-Hex lub kodowania UU. Zakodowane w ten sposób zbiory charakteryzują się długością większą od zbioru oryginalnego. W łącznościach amatorskich stosowane są często kody i programy kodujące opracowane przez krótkofalowców, jednym z nich jest program 3LD. Przed zakodowaniem zbiory są automatycznie komprymowane za pomocą programu LHARC, dzięki czemu długość zbiorów transmitowanych jest często mniejsza niż długość zbiorów oryginalnych. Do przełączania między zbiorami dużych i małych liter wykorzystywany jest znak ASCII o wartości 0 - znak NUL.
    Zmiana stosunku liczby bitów "mark" i "space" w odebranym znaku sygnalizuje stronie odbiorczej wystąpienie przekłamania na łączu. Oczywiście nie jest to system niezawodny, możliwe jest wystąpienie przekłamania jednocześnie kilku bitów tak, że stosunek liczby bitów "mark" i "space" w odebranym sygnale będzie mimo wszystko poprawny, jednak prawdopodobieństwo takiego przypadku jest nieznaczne. W praktyce, występującej zwłaszcza na łączach krótkofalowych, zaniki lub niesynchroniczne zakłócenia impulsowe powodują zniekształcenie odbieranego sygnału w sposób umożliwiający jednoznacznie wykrycie przekłamań.

6.1.1. TRYB A (ARQ)

    W trybie A lub ARQ (ang. Automatic Repeat reQuest lub Automatic Repeat Query) odebrany prawidłowo blok kwitowany jest przez stronę odbiorczą, w przypadku nieprawidłowego odbioru strona odbiorcza żąda jego powtórzenia. Nadawana informacja dzielona jest na bloki o długości trzech znaków (210 ms), a ich odbiór kwitowany jest przez adresata naprzemian za pomocą znaków kontrolnych C1 i C2. Stosowanie znaków naprzemian pozwala na stwierdzenie zaginięcia pokwitowania lub bloku danych. Żądanie powtórzenia błędnie odebranego bloku sygnalizowane jest za pomocą znaku powtórzenia - RQ. Odstęp czasu między blokami wynosi 240 ms, a ponieważ znak kwitujący ma długość 70 ms pozostaje dostateczna rezerwa czasu na uwzględnienie czasów propagacji sygnału (0,33 ms/100 km) i przełączania nadawanie-odbiór - przeważnie ok. 20 - 40 ms. Stosunki czasowe w trybie A przedstawione są na rysunku 6.1.

    [rys. 6_01]

     Stacja nadawcza może przejść do transmisji następnego bloku danych dopiero po uzyskaniu pozytywnego pokwitowania od adresata, przy czym każdy blok jest kwitowany oddzielnie, w przeciwieństwie do systemu pakiet radio gdzie możliwe jest kwitowanie do 7 pakietów naraz. Mówiąc inaczej wymiana danych polega na przemiennej transmisji danych i pokwitowań w stałym, synchronizowanym rytmie.
    Porównując system AMTOR z systemem pakiet radio można zauważyć, że krótkie bloki są mniej narażone na wpływ zakłóceń niż dłuższe stosowane w tym drugim, jednocześnie cierpi na tym efektywna szybkość transmisji ze względu na większą częstotliwość pokwitowań.
    Dane transmitowane są synchronicznie z szybkością 100 bit/s. W przypadku braku informacji użytecznej wtrącane są znaki jałowe beta tak aby zachować stałą długość bloku. Stacja odbiorcza synchronizowana jest za pomocą ciągu znaków nadawanych na początku transmisji. Może to być ciąg znaków jałowych (ang. iddle) lub czteroznakowy kod wywołania selektywnego. Ta ostatnia odmiana trybu A zwana jest SELCALL.
    Dzięki transmisji synchronicznej znaki stanowiące treść bloku nie muszą zawierać bitów startu i stopu dzięki czemu kanał transmisyjny jest lepiej wykorzystany aniżeli w przypadku emisji RTTY. Dla utrzymania synchronizacji konieczne jest tu zachowanie znacznie większej stałości generatora odniesienia (taktującego) niż w przypadku emisji RTTY. Stałość ta musi dochodzić do 3x10^-5. Pomimo tak wysokiej stałości częstotliwości konieczne jest przeprowadzanie korekty fazy sygnału taktującego po stronie odbiorczej w trakcie dłuższych sesji łączności. Korekta ta powinna być przeprowadzana stopniowo, tak aby skoki fazy nie przekraczały +/- 2 ms na sekundę. W trybie A stacją wzorcową jest zawsze stacja, który zainicjowała połączenie natomiast w trybie B stacja nadająca dane.
    Kod wywołania selektywnego (SELCALL) składa się z czterech liter, w praktyce amatorskiej stanowiących część znaku wywoławczego stacji. Pierwsza litera kodu jest równa pierwszej literze znaku wywoławczego kraju, trzy następne przejęte są ze znaku wywoławczego stacji. Cyfry zawarte w znaku wywoławczym są zawsze opuszczane, w przypadku krótszych znaków wywoławczych pierwsza litera jest powtarzana dwukrotnie. Przykładowo dla stacji SP5GBK kod wywoławczy wynosiłby SGBK, a dla stacji SP5GB - SSGB. Możliwe, chociaż narazie rzadko stosowane w łącznościach amatorskich, jest stosowanie siedmioznakowych kodów wywołania selektywnego (wg normy CCIR 625 lub CCIR 491). W kodach tych stosowane są wszystkie litery poza literami G, H, J, L, N i W, które są zastępowane innymi według podanego dalej klucza. Także cyfry występujące w znaku podlegają zamianie na litery.
Przyporządkowanie to wygląda następująco:
litera: G = C, H = K, J = U, L = F, N = V, W = M;
cyfra: 0 = O, 1 = I, 2 = Z, 3 = E, 4 = Y, 5 = S, 6 = D, 7 = T, 8 = B, 9 = P.
    W razie potrzeby ostatnia litera znaku powtarzana jest aż do uzyskania kodu siedmioznakowego. Przykładowo dla znaku SP5GBK kod wynosiłby więc SPSCBKK a dla znaku OE1KDA - OEIKDAA.
    Transmisja w trybie A odbywa się jednokierunkowo, zmiana kierunku (ang. change over) następuje po nadaniu ciągu znaków '+?'. Dopuszczalne jest również przejęcie inicjatywy (ang. break-in) przez nadanie znaku 'ctrl-C'. Prowadzona łączność nabiera w ten sposób charakteru dialogu. Stacja odbiorcza kwituje żądanie zmiany kierunku za pomocą znaku kontrolnego C3, po czym strona nadawcza wysyła blok złożony kolejno ze znaków jałowych beta, alfa i beta. Odpowiedzią stacji odbiorczej jest blok złożony z trzech znaków powtórzenia RQ, który jest także kwitowany przez stację nadawczą za pomocą znaku C1 lub C2. Dopiero po tym pokwitowaniu może nastąpić transmisja tekstu. Żądaniem przerwania połączenia jest blok zawierający trzy znaki jałowe alfa. Musi on być oczywiście także pokwitowany. W przypadku przerwania połączenia wskutek złych warunków w łączu podejmowana jest automatycznie próba jego wznowienia. W systemie pakiet radio próba taka musi być podjęta przez operatora stacji.

6.1.2. TRYB L (ARQ-L)

    Odmianą trybu A jest tryb L umożliwiający nasłuch (ang. ARQ-Listen) bez kwitowania odebranych bloków (monitorowanie), a więc i bez aktywnej możliwości korekcji błędów. Jest to tryb pracy nie występujący w profesjonalnym systemie SITOR. Monitorowanie to nie jest jednak tak wygodne, jak w systemie pakiet radio.

6.1.3. TRYB B (FEC)

    Drugą wersją systemu AMTOR jest tryb B zwany też FEC (ang. Forward Error Correction) albo B-collective. W tym trybie każdy z nadawanych znaków powtarzany jest dwukrotnie, umożliwiając stacji odbiorczej wyłowienie prawidłowych znaków z zakłóconej transmisji. Dla zmniejszenia prawdopodobieństwa zakłócenia obu powtórzeń ciągi znaków nadawane są w odstępie 350 ms odpowiadającym czasowi trwania pięciu znaków. Zapewnia to odporność na zakłócenia impulsowe o czasie nie przekraczającym 280 ms - co odpowiada długości czterech znaków. W szczególnych przypadkach dopuszczalny czas trwania zakłócenia może dojść nawet do 350 ms.
    Identyfikacja pierwszego i drugiego ciągu możliwa jest dzięki nadawaniu w odpowiednich momentach czasowych dwóch różnych znaków identyfikacyjnych. Znaki te nadawane są w czasach jałowych zamiast znaków informacji użytecznej i dodatkowo wtrącane w ustalonych odstępach czasu w trakcie nadawania informacji (co 25 - 80 znaków). Umożliwia to synchronizację stacji odbierającej niezależnie od momentu jej włączenia lub występujących po drodze zakłóceń. W ciągu pierwszym zwanym też ciągiem DX wtrącane są znaki powtórzenia (RQ) natomiast w ciągu drugim (ciągu RX) - znaki jałowe alfa. Koniec transmisji ciągu DX sygnalizowany jest za pomocą dwóch znaków jałowych alfa.
    Szybkość transmisji, podobnie jak w trybie A, wynosi 100 bit/s co oznacza czas trwania bitu równy 10 ms, a więc odpowiednio długość znaku wynosi 70 ms. Podobnie jak w trybie A transmisja odbywa się synchronicznie bez użycia bitów startu i stopu. Strona nadawcza nie oczekuje tu jednak, w przeciwieństwie do trybu A, pokwitowania od adresata. Sposób ten jest szczególnie przydatny do transmisji tekstów przeznaczonych dla szerszego grona adresatów, np. transmisji komunikatów. W przypadku dialogu strona inicjująca połączenie informuje stronę odbiorczą o zakończeniu transmisji i gotowości do przyjęcia odpowiedzi. Efektywność transmisji jest mniejsza niż w trybie A, jednak mimo to odporność na zakłócenia jest wielokrotnie (do dziesięciu razy) większa niż dla emisji RTTY.
    Szybkość transmisji 100 bit/s oznacza w trybie B efektywną szybkość wynoszącą 50 bit/s.
    W praktyce amatorskiej tryb B jest stosowany najczęściej do wywołań CQ i w pierwszej fazie łączności, po czym dalszy ciąg odbywa się przy użyciu trybu A. Może on być stosowany także do łączności w trudnych warunkach, w których łączność w trybie A nie jest już możliwa. Mimo ustalonych zasad tworzenia kodów wywołania selektywnego, możliwe są dwuznaczności, poza tym niektóre urządzenia profesjonalne SITOR wykorzystywane przez radioamatorów nie dopuszczają użycia wszystkich pożądanych kombinacji, dlatego też zalecane jest podanie własnego kodu w wywołaniu CQ. Umożliwia to odpowiedź ARQ stacji wołanej. Również pierwsze próby nowicjuszy powinny odbywać się w trybie B. Jest on też praktyczniejszy przy łącznościach z wieloma stacjami równocześnie, podczas gdy tryb A może być stosowany jedynie w łącznościach dwustronnych. W trakcie wywołania CQ nie jest możliwe rozpoznanie znaku stacji wołającej, pracującej w trybie A, co niesie ze sobą niebezpieczeństwo pomyłek powodujących ewentualnie konieczność przerwania łączności lub zakłócenie jej przez odpowiedzi innych stacji. Tryb B okazuje się również korzystniejszy przy łącznościach na bardzo długie dystanse przekraczające połowę obwodu kuli ziemskiej lub w łącznościach satelitarnych. Praca w trybie FEC jest podobna do zwykłej pracy emisją RTTY z uwzględnieniem jedynie różnicy związanej z koniecznością zsynchronizowania stacji odbiorczej. Ponieważ uzyskanie synchronizacji możliwe jest jedynie w czasie odbioru znaków jałowych, nadawanie długich wywołań lub ciągów RYRY..., jak to jest przyjęte w łącznościach RTTY, mija się z celem, o ile nie są one przerywane ciągami znaków jałowych. Wiele stosowanych obecnie kontrolerów może wtrącać automatycznie znaki jałowe. Najpraktyczniejsze jest rozpoczynanie transmisji od ciągu znaków jałowych. Odmianą trybu B jest wywołanie selektywne FEC tzw. SELFEC lub tryb B-selective. Nie jest on stosowany w łącznościach amatorskich.

6.1.4. ŁĄCZNOŚCI

    W skład wyposażenia stacji pracującej w systemie AMTOR wchodzi kontroler dokonujący kodowania i dekodowania transmitowanej informacji, automatycznego rozpoznawania kodu wywoławczego w selektywnych trybach pracy oraz automatycznego kwitowania odebranych bloków (ARQ). Kontroler ten (podobnie jak w systemie pakiet radio) dołączony jest do złącza szeregowego RS-232 komputera wyposażonego w program terminalowy.
    Radiostacje używane do łączności powinny charakteryzować się krótkimi czasami przełączania nadawanie-odbiór i szybko działającą automatyczną regulacją wzmocnienia (ARW).
    Najczęściej stosowanymi częstotliwościami pracy w systemie AMTOR są:

Zakres KF (kHz) Zakres UKF (MHz)
3620 - 3640 144,590
7060 - 7080  
10120 - 10140  
14060 - 14080  
18100 - 18110  
21060 - 21080  
24920 - 24930  
28070 - 28090  

Ogólnie praca emisją AMTOR odbywa się w podzakresach przeznaczonych dla łączności dalekopisowych. Stosowana jest dolna wstęga boczna (LSB) podczas gdy w systemie SITOR - górna (USB). W zakresach UKF używa się też modulacji AFSK/FM. Używany odstęp częstotliwości "mark" i "space" równy 170 Hz odpowiada częstotliwościom 1445/1275 Hz (częstotliwość środkowa wynosi tu 1360 Hz) lub 2295/2125 Hz (częstotliwość środkowa - 2210 Hz). Różnica pomiędzy obu parami tonów m.cz. jest nieistotna, ponieważ może być skompensowana poprzez właściwe dostrojenie odbiornika SSB. Jako wskaźnika dostrojenia można użyć wskaźnika na diodach świecących, w który wyposażone są przeważnie kontrolery wielofunkcyjne, lub oscyloskopu. Do wejść X i Y oscyloskopu doprowadzone są sygnały "mark" i "space" z wyjścia modemu; w przypadku prawidłowego dostrojenia odbiornika na ekranie oscyloskopu widoczne są dwie skrzyżowane pod kątem prostym elipsy lub linie proste o równej amplitudzie. Podobnie jak w przypadku emisji dalekopisowej i telegraficznej stosowany jest standardowy system raportów RST.
    Ze względu na małą długość nadawanych bloków oraz konieczność ich każdorazowego potwierdzania, stosowane nadajniki muszą się charakteryzować możliwością szybkiego przełączania nadawanie/odbiór i długim czasem życia stosowanych w nich przekaźników. Jeszcze korzystniejsze są radiostacje przełączane elektronicznie. Większość stosowanych obecnie radiostacji produkcji fabrycznej spełnia obecnie te wymagania.
    Podobnie jak w systemie pakiet radio istnieje i tu również szereg skrzynek elektronicznych pracujących na falach krótkich i UKF. Niektóre z nich sprzężone są ze skrzynkami lub węzłami sieci pakiet radio. W odróżnieniu od systemu pakiet radio skrzynka może być wykorzystywana jedynie przez jednego korespondenta i nie jest w stanie retransmitować poczty automatycznie bez udziału operatora. Ograniczenie to nie wynika z możliwości technicznych systemu AMTOR, a jedynie z przepisów obowiązujących w wielu krajach. Przepisy te zabraniają najczęściej pracy automatycznych stacji w zakresach krótkofalowych. Skrzynki skrośne pozwalają na lepsze wykorzystanie możliwości obu systemów niezależnie od posiadanego wyposażenia. Obsługa skrzynek systemu AMTOR jest podobna do obsługi skrzynek pakiet radio. Dla retransmisji poczty stosowany jest hierarchiczy system adresów analogiczny jak w systemie pakiet radio. Poszczególnym krajom przypisane są trzyliterowe skróty: przykładowo stacje polskie adresowane są za pomoccą skrótu POL, austriackie - AUT, ukraińskie - UKR, rosyjskie - RUS, a niemieckie - DEU. Części świata określane są za pomocą skrótów dwuliterowych: Europa - EU, Afryka - AF itd. Przykładowy adres dla skrzynki na terenie Polski wynosiłby więc SR5BBS.POL.EU, a dla skrzynki na terenie Austrii - OE1XAB.AUT.EU. Pełne zestawienia adresów z uwzględnieniem najnowszej sytuacji politycznej dostępne są w skrzynkach elektronicznych. W ostatnich czasach liczba skrzynek AMTOR uległa poważnemu zmniejszeniu. Wiele z nich zostało zastąpionych przez skrzynki PACTOR lub czasami przez skrzynki dwusystemowe.

6.1.5. PRZEBIEG POŁĄCZENIA

    Praktyka pracy w systemie AMTOR polega na wywołaniu FEC, najlepiej z podaniem własnego kodu SELCALL (w niektórych przypadkach kody te mogą odbiegać od normy) na wybranej częstotliwości. Stacja odpowiadająca woła w trybie ARQ, korzystając ze znanego jej kodu wywoławczego SELCALL. Jeżeli stacja wołająca życzy sobie połączenia FEC, powinna uwzględnić to w swoim wywołaniu. Ponieważ częstotliwość pracy wybrana jest przez stację wołającą, stacja przeciwna powinna dostroić do niej możliwie dokładnie swój nadajnik i odbiornik. Również niestabilności częstotliwości pracy powinna ona korygować w ten sposób. Natomiast stacja odpowiadająca na zawołanie ARQ powinna w miarę potrzeby korygować jedynie dostrojenie odbiornika utrzymując stałą częstotliwość nadawania. W przeciwnym przypadku obie stacje będą wędrować po całym paśmie. W przypadku zmiany częstotliwości pracy możliwe jest zakończenie bieżącej łączności i podjęcie jej na nowo na wybranej częstotliwości przez wywołanie ARQ. Jeżeli pożądana jest zmiana częstotliwości pracy bez przerywania połączenia, zmianę częstotliwości pracy inicjuje stacja, która pierwsza wołała w ARQ, strona przeciwna powinna się do niej dostosować. Oczywiście nadajniki obu stacji powinny być wyłączone w trakcie przestrajania. Wymaganie to tak łatwe do zrealizowania w innych rodzajach emisji wymaga tu krótkotrwałego odłączenia kontrolera AMTOR od nadajnika. Tor odbiorczy kontrolera powinien być w tym czasie również odłączony dla uniknięcia błędnej synchronizacji przez inne stacje. Fabrycznie konstruowane kontrolery wyposażone są we wskaźnik sygnalizujązy wystąpienie błędów i przekłamań transmisji. Może on stanowić cenną pomoc przy dostrajaniu własnej stacji do korespondenta lub wyborze właściwej szerokości pasma p.cz.
    Emisja FEC jest emisją ciągłą, dlatego też należy pamiętać o nieprzekraczaniu dopuszczalnej mocy wyjściowej dla tago rodzaju pracy. W przypadku sprzętu fabrycznego podawana jest ona często jako moc dopuszczalna dla emisji FSK lub FM. Emisja ARQ polega natomiast na nadawaniu krótkich bloków, dlatego też możliwe jest pełne wysterowanie jak dla pracy telegraficznej.
    Podobnie jak w przypadku innych rodzajów emisji organizowane są często odpowiednie zawody i wydawane są różne dyplomy.

6.1.6. PORÓWNANIE Z SYSTEMEM PAKIET RADIO

    Porównanie systemów pakiet radio i AMTOR nasuwa tu następujące uwagi:
    1. Prawdopodobieństwo wystąpienia błędu w transmisji pakiet radio jest mniejsze niż w systemie AMTOR. Jednak w praktyce w przypadku występowania zakłóceń interferencyjnych i zaników (charakterystycznych dla pracy na falach krótkich) większe jest prawdopodobieństwo odbioru niezakłóconego bloku danych AMTOR niż pakietu pakiet radio, przede wszystkim ze względu na jego mniejszą długość.
    2. Emisja AMTOR sprawdza się w praktyce lepiej przy pracy z małymi mocami i w złych warunkach propagacji lub antenowych. Możliwa jest komunikacja ze stacjami odbieranymi nieco powyżej poziomu szumów (w warunkach w których normalna komunikacja dalekopisowa nie jest możliwa), nawet krótkotrwałe zaniki nie powodują wypadnięcia stacji odbiorczej z synchronizmu. Stacje o mocach rzędu 50 W i proste anteny dipolowe wystarczają do prowadzenia łączności o zasięgu światowym.
    3. W przypadku dobrej jakości łącza przepustowość kanału w systemie pakiet radio jest większa niż w systemie AMTOR.
    4. Mniejsza długość bloków zmniejsza dodatkowo przepustowość kanału z powodu większej częstotliwości pokwitowań.
    5. System pakiet radio umożliwia wielokrotne wykorzystanie używanego kanału. Przy zbyt dużej liczbie przeprowadzanych łączności odbywa się to jednak kosztem zmniejszenia przepustowości kanału.
    6. Ze wględu na większą długość transmitowanych bloków oraz przy intensywnym wykorzystaniu kanału pakiet radio, łączność prędzej traci charakter dialogu aniżeli w systemie AMTOR.
    7. Transmisja zbiorów dwójkowych możliwa w systemie pakiet radio wymaga w systemie AMTOR zastosowania odpowiednich programów kodujących w związku z ograniczeniem zbioru stosowanych znaków do 35.
    8. Jedną z przyczyn uzyskania większej odporności na zakłócenia w systemie AMTOR niż w systemie pakiet radio jest użycie wąskopasmowego filtru na wejściu kontrolera. Większość spotykanych obecnie kontrolerów pakiet radio, włącznie z kontrolerami wielofunkcyjnymi posiada wejście szerokopasmowe nie dostosowane do pracy na falach krótkich. Wyposażenie przyszłych konstrukcji kontrolerów TNC w odpowiednie filtry wejściowe poprawiłoby znacznie wyniki osiągane emisją pakiet radio na falach krótkich. Stosowane najczęsciej w kontrolerach TNC demodulatory oparte o pętlę synchronizacji fazy (PLL) pracują prawidłowo jedynie w zakresach o niskim poziomie zakłóceń (UKF). Duże znaczenie przy pracy na falach krótkich ma wyposażenie radiostacji w wąskopasmowe filtry p.cz. i m.cz.

6.1.7. KOD AMTOR

+-----------------------------+---------------------------+----------+
| Znak                        | Pozycja impulsu           | Wartość  |
+-----------------------------+---+---+---+---+---+---+---+----+-----+
| Litery      Cyfry           | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 10 | 16  |
+-----------------------------+---+---+---+---+---+---+---+----+-----+
|   A           -             | x | x | x |   |   |   | x | 71 | 47H |
|   B           ?             |   | x |   |   | x | x | x |114 | 72H |
|   C           :             | x |   | x | x | x |   |   | 29 | 1DH |
|   D           WRU ? (kto ?) | x | x |   |   | x |   | x | 83 | 53H |
|   E           3             |   | x | x |   | x |   | x | 86 | 56H |
|   F           !             | x | x |   | x | x |   |   | 27 | 1BH |
|   G           &             | x |   | x |   | x | x |   | 53 | 35H |
|   H           #             | x |   |   | x |   | x | x |105 | 69H |
|   I           8             | x |   | x | x |   |   | x | 77 | 4DH |
|   J           dzwonek       | x | x | x |   | x |   |   | 23 | 17H |
|   K           (             |   | x | x | x | x |   |   | 30 | 1EH |
|   L           )             | x |   | x |   |   | x | x |101 | 65H |
|   M           .             | x |   |   | x | x | x |   | 57 | 39H |
|   N           ,             | x |   |   | x | x |   | x | 89 | 59H |
|   O           9             | x |   |   |   | x | x | x |113 | 71H |
|   P           0             | x |   | x | x |   | x |   | 45 | 2DH |
|   Q           1             |   | x | x | x |   | x |   | 46 | 2EH |
|   R           4             | x |   | x |   | x |   | x | 85 | 55H |
|   S           '             | x | x |   | x |   |   | x | 75 | 4BH |
|   T           5             |   |   | x |   | x | x | x |116 | 74H |
|   U           7             |   | x | x | x |   |   | x | 78 | 4EH |
|   V           =             |   |   | x | x | x | x |   | 60 | 3CH |
|   W           2             | x | x | x |   |   | x |   | 39 | 27H |
|   X           /             |   | x |   | x | x | x |   | 58 | 3AH |
|   Y           6             | x | x |   | x |   | x |   | 43 | 2BH |
|   Z           +             | x | x |   |   |   | x | x | 99 | 63H |
| Przełączanie na litery      |   | x |   | x | x |   | x | 90 | 5AH |
| Przełączanie na cyfry       |   | x | x |   | x | x |   | 54 | 36H |
| Odstęp (spacja)             |   |   | x | x | x |   | x | 92 | 5CH |
| Powrót wózka (CR)           |   |   |   | x | x | x | x |120 | 78H |
| Nowa linia (LF)             |   |   | x | x |   | x | x |108 | 6CH |
| Omyłka (kasowanie)          |   | x |   | x |   | x | x |106 | 6AH |
| RQ (powtórzenie)            |   | x | x |   |   | x | x |102 | 66H |
| Znak jałowy (beta)          | x | x |   |   | x | x |   | 51 | 33H |
| Znak jałowy (alfa)          | x | x | x | x |   |   |   | 15 | 0FH |
| C1 (kontr. 1, pokwitow.)    | x |   | x |   |   | x | x | 53 | 35H |
| C2 (kontr. 2, pokwitow.)    |   | x |   | x |   | x | x |106 | 6AH |
| C3 (kontr. 3, zm. kier.)    | x |   |   | x | x |   | x | 89 | 59H |
+-----------------------------+---+---+---+---+---+---+---+----+-----+

    znak x - oznacza jedynkę logiczną - "mark".
brak - oznacza zero logiczne - "space".

Wydanie z dn. 20.03.1999.

© Prawa autorskie Krzysztof Dąbrowski, OE1KDA.